Nuôi chim công không chỉ là một ngành nghề mới mang lại giá trị kinh tế cao, mà còn là một trong những loài vật nuôi siêu lợi nhuận tại Việt Nam hiện nay. Ngoài ra, nó còn đóng góp tích cực vào việc bảo tồn nguồn gen của loài chim, gà quý hiếm cũng như động vật hoang dã và động vật quý hiếm nói chung.
Chim công là loài động vật có nguồn gốc hoang dã, việc nuôi chúng không quá khó như mọi người thường nghĩ. Chim có ưu điểm là sức đề kháng tốt và tỷ lệ sống cao. Thức ăn cho chim cũng rất đơn giản và dễ kiếm, chủ yếu là thóc, ngô và rau xanh, cỏ chiếm 60%. Lượng thức ăn chỉ bằng 1/3 so với gà nên tiết kiệm được khá nhiều chi phí chăn nuôi.
1. Kỹ thuật làm chuồng nuôi chim công
Cách làm chuồng nuôi chim công khá đơn giản, tuy nhiên cần chú ý đến việc thiết kế chuồng sao cho đảm bảo thông thoáng vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Kích thước chuồng có thể thay đổi tùy theo số lượng chim nuôi, nhưng một chuồng chuẩn thường có chiều rộng từ 3,5–4m, chiều dài từ 5–6m và chiều cao từ 2,7–3m.
Ngoài ra, để tiết kiệm chi phí, bạn có thể tái sử dụng nhà kho, xưởng, chuồng heo, chuồng gà hiện có để chuyển đổi thành chuồng nuôi chim công. Ngoài ra, nên thiết kế thêm một chuồng phụ để chăm sóc riêng cho chim công bị bệnh và tránh lây nhiễm cho các chim khác.
Một chuồng nuôi công đúng tiêu chuẩn có thể chứa từ 4–6 con chim trưởng thành, hoặc 10–15 con từ 6-12 tháng tuổi. Có thể sử dụng tre, nứa, hoặc lưới B40 để làm vật liệu chuồng hoặc vách ngăn. Nóc chuồng nên sử dụng lưới cước để ngăn chim bay ra ngoài. Bên cạnh đó, người nuôi cũng có thể sử dụng tấm lợp nhựa để bảo vệ chim trước mưa.
Tuyệt đối không sử dụng lưới thép nhỏ hoặc cước nylon làm vách ngăn vì có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của chim. Vệ sinh chuồng là một yếu tố quan trọng, không gian nuôi chim công phải luôn khô ráo để tránh bệnh tật. Việc sử dụng cát vàng rải nền chuồng giúp hút ẩm và ngăn chặn sự phát triển của giun, sán.
Nếu có điều kiện, có thể thiết kế thêm phần sân phía trước để chim có chỗ tắm nắng và vận động.
Xây dựng chuồng nuôi công không cần phức tạp và tốn kém, chỉ cần đảm bảo chuồng sạch, thoáng và khô ráo để đảm bảo sức khỏe và ít bệnh tật cho chim.
2. Kỹ thuật ấp nở trứng
Chim Công sau khi đã nuôi 2 năm, đến độ tuổi trưởng thành và bắt đầu có khả năng sinh sản. Tuy nhiên, chỉ từ năm thứ 3 trở đi, khả năng sinh sản của chim mới ổn định và mang lại tỉ lệ ấp nở tốt hơn.
Chim mái bắt đầu đẻ trứng từ khoảng thời gian đầu mùa xuân cho đến cuối mùa hạ. Số lượng đẻ trứng trung bình là:
- Công Má Vàng (8 – 12 trứng/năm).
- Công Ấn Độ (25 – 35 trứng/năm).
Thời gian ấp trung bình: 26 – 27 ngày
Có 3 cách ấp nở cơ bản:
Để chim mái tự ấp (tỉ lệ thành công: 40 – 50%).
Để cho các loài khác để ấp như (gà mái, Ngỗng, Ngan...). Tỉ lệ ấp nở thành công sẽ cao hơn từ: 50 - 60%.
Sử dụng máy ấp: Cách tốt nhất và mang lại tỉ lệ ấp nở thành công cao nhất hiện nay là sử dụng máy ấp công nghiệp (dùng cho việc ấp trứng gà, trứng vịt). Nếu chất lượng phôi trứng tốt và tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật, có thể đạt tới 95%.
Theo nghiên cứu thực nghiệm về việc ấp nở Chim công tại Việt Nam và cho thấy cách duy trì nhiệt độ ấp nở tốt nhất như sau:
Bảo quản trứng sau khi đẻ tại nơi thoáng mát.
*Thời gian chờ để cho vào lò ấp tối đa:
- Từ (7 – 10 ngày) với trứng đầu vụ.
- Từ (3 – 5 ngày) với trứng đẻ trung, cuối vụ.
*Nhiệt độ ấp:
- Từ ngày 1-7: nhiệt độ từ 37 – 38,2 độ C.
- Từ ngày 7-15: nhiệt độ từ 36,5 – 37 độ C.
- Từ ngày 15-20: nhiệt độ từ 36,2 – 36,5 độ C.
- Từ ngày 20-27: nhiệt độ từ 36,2 độ C.
- Độ ẩm: 60 – 70%. Có thể điều chỉnh độ ẩm theo từng giai đoạn ấp nở (giảm với trứng đầu, giữ nguyên với trứng giữa và tăng với trứng cuối).
3. Dinh dưỡng cân đối cho chim trong mỗi giai đoạn phát triển.
Chim Công, với khẩu phần ăn đa dạng: từ hạt lúa mì, ngô cho đến cám tổng hợp giàu dinh dưỡng dành cho gia cầm. Bổ sung thêm rau xanh tươi mát vào khẩu phần ăn hàng ngày. Hãy sử dụng máng ăn, máng uống chuyên dụng để cung cấp thức ăn và nước cho chim. Đừng quên thay nước hàng ngày (nếu không có hệ thống tự động).
Đều đặn vệ sinh máng ăn, máng uống để ngăn ngừa sự lây lan của các vi khuẩn gây bệnh cho chim. Chim non sau khi nở ra từ tổ ấp cần được chăm sóc trong chuồng nhỏ. Nền chuồng được lót giấy báo hoặc xốp để giữ ấm. Đảm bảo nhiệt độ trong chuồng từ 25-30 độ C khi chim mới nở.
Khi chim đạt 20-30 ngày tuổi, hãy giảm nhiệt độ xuống 24-26 độ C. Sau khi chim trưởng thành đến 30 ngày, duy trì nhiệt độ ổn định ở mức 18-20 độ C. Lúc này, bạn có thể chuyển sang chuồng lớn hơn với nền chuồng có thể sử dụng lưới mắt cáo nhỏ. Chim Công mới nở có khả năng tự ăn như gà con, hãy sử dụng cám tổng hợp dành cho gà làm khẩu phần chính.
Sau khi chim đạt 30 ngày tuổi, có thể kết hợp với ngô, hạt lúa nghiền (tỉ lệ cám tổng hợp 70%, thực phẩm bổ sung: 30%). Hãy bổ sung khẩu phần ăn bằng rau xanh thái nhỏ như rau muống, rau cải, rau ngót, v.v. Khi chim phát triển, hãy điều chỉnh tỉ lệ cám tổng hợp theo hướng giảm dần: Khi chim đạt từ 6-8 tháng tuổi, có thể chuyển chim công sang nuôi ở ngoài chuồng lớn với nền chuồng bằng cát như đã thiết kế. Tỉ lệ cám tổng hợp bổ xung chỉ cần khoảng 50% là đủ. Đừng cho chim ăn quá nhiều cám tổng hợp để tránh mất sức đề kháng tự nhiên và giảm sắc tố bóng đẹp của lông.
Khi chim trưởng thành, hãy chuyển sang cám tổng hợp dành cho gia cầm (cám dành cho gà đẻ), kết hợp với ngô, hạt lúa nguyên chất. Hãy tăng cường khẩu phần rau xanh và cho ăn đều đặn để chim có sức đề kháng tốt nhất và bộ lông đẹp nhất.
4. Phương pháp phòng và điều trị bệnh cho chim công
Khi chim non mới nở, người chăm sóc thường áp dụng các loại kháng sinh để bảo vệ và điều trị cho chim, tương tự như việc chăm sóc cho gà con. Ví dụ như:
- Từ 1 đến 2 tuần tuổi, sử dụng Streptomcin để ngừa bệnh.
- Từ 3 đến 5 tuần tuổi, sử dụng pox Fowl và các loại khác (cho uống trực tiếp, pha vào thức ăn, nước uống, hoặc tiêm ngừa theo hướng dẫn trên bao bì).
- Các vấn đề sức khỏe thường gặp khi nuôi chim công bao gồm:
- Bệnh do nhiễm khuẩn đường ruột: biểu hiện bao gồm phân xanh, phân trắng và nhiễm khuẩn ECOLY.
- Bệnh tụ huyết trùng, xã cánh, sù lông, teo chân. Bệnh sưng mặt, phù đầu.
- Bệnh liên quan đến đường hô hấp: phổi sưng, khò khè khi thở.
- Bệnh do kí sinh ngoài da: ghẻ (sử dụng thuốc đặc trị ghẻ của chó, mèo phun trực tiếp lên chim, tránh vùng mắt). Bệnh giun, sán ở mắt dẫn đến hiện tượng mù mặt (tiêm ngừa bằng kháng sinh đặc trị).
Để tránh dịch bệnh trong quá trình nuôi, người chăm sóc nên tiêm phòng cho chim các loại vaccine cho gia cầm theo định kỳ mùa hoặc theo độ tuổi (ví dụ GUM, H5N1).
*Cách phòng tránh và điều trị bệnh cho chim công:
Tương tự như việc chăm sóc gia cầm. Có thể sử dụng các loại thuốc kháng sinh của gia cầm được bán tại các cửa hàng thuốc thú y để điều trị cho chim theo hướng dẫn trên bao bì hoặc sử dụng liều lượng trị 1,5-2 lần so với liều lượng phòng.
Lưu ý: Nên mua thuốc từ những nhà sản xuất uy tín để tránh mua phải hàng giả kém chất lượng. Hiện nay, Vườn Chim Việt sử dụng thuốc chủ yếu từ Tổng công ty 1 để sản xuất và phân phối.
Một lợi ích khi nuôi Chim Công là do chúng có bản chất hoang dã, ít gặp vấn đề sức khỏe và cách điều trị cũng đơn giản hơn. Trong quá trình nuôi, hãy chú ý đến vệ sinh chuồng trại, phun thuốc khử trùng định kỳ tại chuồng nuôi và khu vực xung quanh. Đồng thời, theo dõi diễn biến thời tiết để có biện pháp bảo vệ chuồng nuôi tốt nhất.
5. Giá trị kinh tế và tiềm năng phát triển của chim công
Hiện nay, chim công thường được nuôi để làm cảnh, phục vụ cho các hộ gia đình, trang trại, khu vườn và các địa điểm du lịch sinh thái, trung tâm bảo tồn. Đối tượng khách hàng chủ yếu là những người có thu nhập cao và ổn định. Do nguồn cung trên thị trường Việt Nam còn hạn chế, vì vậy giá thành của loài chim này duy trì ổn định và ở mức cao.
Theo khảo sát của Vườn Chim Việt vào năm 2009, giá thị trường của Chim Công như sau:
Chim Công 2-3 tháng tuổi: 3 triệu VNĐ / cặp.
Chim Công 4-6 tháng tuổi: 4 triệu VNĐ / cặp.
Chim Công 7-9 tháng tuổi: 6 triệu VNĐ / cặp.
Chim trưởng thành đang đẻ: 15-20 triệu VNĐ / cặp.
Với khả năng sinh sản tốt và tỉ lệ ấp nở thành công cao, mỗi năm một chim mái có thể mang lại thu nhập từ 20-30 triệu VNĐ từ việc bán con giống. Chi phí thức ăn, y tế thú y, nhân công và khấu hao chuồng trại không đáng kể, rủi ro thấp, giá thành ổn định và có xu hướng tăng trong tương lai. Mô hình nuôi chim công không gặp cạnh tranh từ nguồn cung thị trường do là một mô hình mới ở Việt Nam.
Kết luận
Nuôi chim công là một thú chơi tao nhã và mang lại nhiều giá trị kinh tế. Tuy nhiên, đây cũng là một việc đòi hỏi sự đầu tư về thời gian, công sức và kiến thức. Để nuôi chim công thành công, bạn cần tuân thủ những kỹ thuật và hướng dẫn của các chuyên gia.
Lưu ý:
- Giấy phép: Cần có giấy phép của cơ quan chức năng để nuôi chim công.
- Chuồng trại: Chuồng trại cần rộng rãi, được thiết kế phù hợp với nhu cầu của chim.
- Thức ăn: Cung cấp cho chim chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, phù hợp với từng giai đoạn phát triển.
- Chăm sóc: Thường xuyên kiểm tra sức khỏe, cắt móng, tắm nắng cho chim.
- Sinh sản: Tạo điều kiện cho chim sinh sản và chăm sóc chim con tốt.
Ngoài những điều trên, bạn cần lưu ý: Nuôi chim công trong môi trường yên tĩnh, tránh tiếng ồn lớn. Bảo vệ chim khỏi các loài động vật khác và những nguy hiểm tiềm ẩn. Trau dồi kiến thức về nuôi chim công để có thể chăm sóc chim tốt nhất.
Nuôi chim công là một hành trình thú vị và bổ ích. Hãy kiên nhẫn, tỉ mỉ và học hỏi không ngừng để có thể thành công trong việc nuôi dưỡng những chú chim công khỏe mạnh và rực rỡ.
